Eredienstvaardig

Ds. M.F. van Binnendijk | 3 reacties | 15-05-2014| 13:33

Waarom moet het orgelspel tijdens de kerkdienst steeds vaker op een concert lijken? Tijdens het stil gebed, votum en zegengroet voor de dienst is de organist druk bezig om alles klaar te maken voor de eerste psalm. Tijdens het lezen van de wet/twaalf artikelen is hij/zij in alle drukte bezig voor de tweede psalm. Met een beetje geluk is de organist net klaar met alle stukken klaar te zetten en het orgel registreren voor het grote gebed en kan zo het gebed meemaken. Loop zo de dienst maar door. Zo maak ik het helaas in allerlei kerken/verbanden mee. Moet het dan perse met allerlei mooie stukken? Het kan toch gewoon ook met één orgelboek voor je en de dienst begeleiden en daarnaast ook met eerbied mee kunnen lezen en bidden ect.

Ik zou de vraag vanuit verschillende invalshoeken kunnen beantwoorden, maar ik kies voor het perspectief van zorg, aandacht en liefde voor de orde van de eredienst. Met nadruk op orde (!), op eer (!) en op dienst!

Vooral koster, organist en predikant zijn voor deze drie elementen samen verantwoordelijk, nog afgezien van alle anderen die een voorbereidende of uitvoerende taak hebben, zoals kindernevendienst, zondagsschool, collectanten, kerkschoonmakers, enz.

Dat naast de predikant ook de organist een niet geringe taak in de eredienst heeft, heb ik eerder opgemerkt in het artikel “Onder preekstoelen en orgelbanken”, opgenomen in Eredienstvaardig. Zoals een preek grondige voorbereiding vereist, zo behoeft ook het begeleiden van de gemeentezang inclusief voor- en naspelen grondige voorbereiding. Het is maar de vraag of je van eredienstvaardig (zo je wilt eredienstwaardig) kunt spreken, wanneer een organist(e) maar één boek tot zijn beschikking heeft en uitsluitend varieert door zo nu en dan een register erbij of weg te doen. Dat is alsof je elke dag hetzelfde eet...
 
Ook een organist heeft voorbereiding nodig. Niet alleen op zaterdag als hij het psalmbriefje heeft gekregen en de te zingen teksten bestudeerd worden op karakter en inhoud om zijn spel daarop af te kunnen stemmen. Niet minder tijdens de dienst is hij actief betrokken.

Zeker bij grotere orgels -met meer dan twintig registers, twee of drie manualen- moet een orgel gesteld worden al naar gelang het karakter van het lied of de psalm, die gezongen gaat worden. Dat heeft tijd nodig. En dit zal niet altijd zachtjes gebeuren (mee eens), soms zelfs niet eens kunnen. Elk orgel heeft zijn geluiden in koppels, tractuur en/of windvoorziening. Ook moeten er  boeken worden klaargelegd. De éne organist maakt zelf zijn voor en naspelen (heeft zeker mijn voorkeur en laat meer ruimte voor inspiratie), de ander kan dat niet en heeft daarvoor boeken nodig. Terecht wisselt laatstgenoemde van boek, omdat ‘verandering van spijs doet eten’.

Op minstens vijf momenten in de eredienst moet er door de organist ‘geschakeld’ worden en daarvoor is onze eredienst niet direct ingericht. Het gebeurt tijden de wetslezing en tijdens de Schriftlezing. Het hoeft niet per sé tijdens het grote gebed, want bij de afkondiging van de Schriftlezing is er aardig wat ruis en tijd. Vlak voor de preek zet de organist het orgel vast klaar voor ‘na het amen’, zodat hij alleen nog maar de motor hoeft aan te zetten. (Oh ja, de motor mag gerust uít vóór de preek. En vóór het gebed. En vóór de Schriftlezing.)

Na het lied na de preek wordt het wat lastiger. Dominee gaat meteen over in gebed, en in de tijd van “laten we bidden” kun je nauwelijks één register stellen, laat staan je psalmboek klaarzetten voor het slotlied dat direct na het amen wordt aangekondigd. En als organist wil je geen al te lange stilte laten vallen omdat je nog registers moet bijstellen om straks een passend voorspel te kunnen geven bij een lovend slotlied?

Kortom, als organist ben je tijdens de dienst best wel ‘bezig’. Al zal een vaardig organist daar bekwaam en wijs mee omgaan. Want ook hij (zij) neemt deel aan de eredienst en wil dat graag stijlvol en eerbiedwaardig doen.
 
Ik zou de vraagsteller willen adviseren om eens een keertje boven bij het orgel te mogen zitten tijdens een dienst. Misschien dat hij/zij er dan toch iets anders tegenaan gaat kijken.

Ds. M. F. van Binnendijk

Dit artikel is beantwoord door

Ds. M.F. van Binnendijk

• Geboortedatum:
  30-11-1963
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Stadskanaal
• Status:
  Actief

171 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven