Rechtvaardiging door de werken

Ds. K. van den Geest | Geen reacties | 13-09-2013| 13:09

Aan een predikant uit de GKV. Als ik Jakobus 2:24-25 lees: "U ziet dus nu dat een mens uit werken gerechtvaardigd wordt en niet alleen uit geloof. 25 En is Rachab, de hoer, niet op dezelfde manier uit werken gerechtvaardigd, toen zij de boden heeft ontvangen en langs een andere weg heeft laten weggaan?", dan spreekt dat toch de radicale belijdenis van de reformatie tegen? En ontkracht dat toch in een zekere zin het volbrachte werk van de Heere Jezus? Want in Romeinen 3:28 staat: “Wij komen dus tot de slotsom dat de mens door het geloof gerechtvaardigd wordt zonder werken van de wet.” Voor mij is dat een beetje tegenstrijdig dan. Of is het zo dat Jakobus bedoelde dat Abraham en Rachab gered werden door de werken omdat dat vóór de kruisiging van Jezus was, dus was er geen andere manier om rechtvaardig te worden dan door werken? Want ik geloof namelijk dat door het werk van de Heilige Geest in een mens, hij daardoor meer naar Gods wil gaat leven en dat is iets wat De Heilige Geest dus doet en NIET ikzelf! Dus voor mij is dan rechtvaardiging door de werken ook iets wat ik niet geloof, maar dit brengt toch in een zekere zin verwarring.

Dit is een heel bekende vraag en in de loop der eeuwen zijn vele pogingen gedaan om Jakobus en Paulus met elkaar te 'verzoenen'. Maar deze pogingen hebben vaak iets geforceerds. Bekend is ook dat Luther veel moeite had met de brief van Jakobus, juist omdat voor Luther zelf de rechtvaardiging door het geloof alleen zijn grote ontdekking was. Hij wilde deze brief dan aanvankelijk ook niet erkennen.

Men moet er goed op letten wat Jakobus wel en wat hij niet zegt. Hij zegt niet dat bij Abraham de werken met het geloof samenwerkten, maar juist omgekeerd dat het geloof met zijn werken samenwerkte. Het geloof gaat voorop en heeft de leiding. Zo werd Abrahams geloof pas volkomen uit de werken. M.a.w.: door wat hij deed kwam het geloof tot ontplooiing. Er is een twee-eenheid van geloof en werken, zodat je de vraag kunt stellen of een geloof zonder werken wel een echt geloof is. Het geloof van Abraham in Gen. 15:6 waardoor hij voor God rechtvaardig gerekend werd is hetzelfde geloof als wat door zijn offeren van Izak volkomen werd, Gen. 22. Dus zegt Jakobus: het geloof van Abraham werd hem toegerekend als (was het) een rechtvaardige daad. In hetzelfde licht staat de geloofsdaad van Rachab, Jakobus' tweede voorbeeld. Wat zij deed was echt een daad van geloof, gebaseerd op wat zij over de God van Israel gehoord had. Dus heeft ze eerst gehoord, heeft geloofd, en toen gehandeld. Daarop trekt Jakobus inderdaad zijn conclusie: God rechtvaardigt mensen niet slechts uit geloof, maar door het geloof dat door werken zijn echtheid bewijst.

Vaak is erop gewezen dat Jakobus zijn brief veel eerder schreef dan Paulus. En dat Jakobus de brieven van Paulus, toen hij zijn brief schreef, niet gekend kan hebben. Dat hij daarom de termen rechtvaardiging en geloof anders invult dan Paulus later deed.

Verder is het zo, dat je goed moet letten op het verschil in 'focus'. Paulus richt zich in Romeinen en Galaten tegen Joden of mensen die de joodse wetten wilden handhaven of herinvoeren. Paulus schrijft over rechtvaardiging door het geloof alleen in het kader van een scherpe controverse, tegenover mensen die beweerden dat alleen stipte wetsonderhouding de mens dichter bij God kan brengen. Van die discussie ontbreekt elk spoor bij Jakobus, die zich juist richt tot Joden-christenen bij wie de neiging bestond om de daden van gehoorzaamheid en liefde niet meer van belang te achten en alleen nadruk wilden leggen op het geloof. Dan moet hij hen waarschuwen, dat een zondige levenswijze niet samen kan gaan met het feit dat men zegt een gelovige te zijn.

Dus: als twee hetzelfde zeggen, is het nog niet hetzelfde. Beiden spreken over werken. Maar beiden bedoelen daarmee iets anders. Ook Paulus kan veel soorten 'werken' positief waarderen (zie bijv. Ef. 2:10; Kol. 1:10; 2 Tess. 2:17). Maar de werken waar hij ernstig kritiek op heeft is het soort werken dat men wil doen om te menen daarmee het eeuwige leven te kunnen verdienen (door Paulus "werken der wet" genoemd). Dan moet hij daar bezwaar tegen aantekenen. Een mens moet wel degelijk goede werken doen, maar moet nooit menen dat deze voor hem een verdienste ten opzichte van de eeuwigheid zijn! Jakobus schrijft over werken van liefde en barmhartigheid, het helpen van armen en behoeftigen. Dat is heel iets anders. Die werken vloeien voort uit het ware geloof.

Ook over het geloof schrijven beiden verschillend. Bij Paulus is geloof het geloof in het heil dat in Christus is geopenbaard. Bij Jakobus is het meer de relatie of verbondenheid met Christus, van waaruit je het goede gaat doen.

In dit verband is het misschien ook goed te verwijzen naar de Heidelbergse Catechismus. In zondag 23 wordt duidelijk gemaakt, dat wij alleen door waar geloof rechtvaardig zijn voor God. Vervolgens wordt in zondag 24 de vraag gesteld, of deze leer de mensen niet goddeloos en zorgeloos maakt (immers is dit niet veel te makkelijk?). Nee, antwoordt dan de Catechismus, "want het kan niet anders of zij die door waar geloof bij Christus zijn ingelijfd, brengen vruchten van dankbaarheid voort." Het eerste is wat Paulus zegt, het tweede is wat Jakobus aanvult. Geloof kan niet onvruchtbaar blijven, want wie verbonden is met Christus zal goede werken gaan doen!

Voor deze beantwoording heb ik gebruik gemaakt van de uitleg van ds. L. Floor van Jakobus 2, in het commentaar op Jakobus, CNT-III.
 
Ds. K. van den Geest

Dit artikel is beantwoord door

Ds. K. van den Geest

• Geboortedatum:
  12-10-1957
• Kerkelijke gezindte:
  Nederlandse Gereformeerde Kerken
• Woon/standplaats:
  Deventer
• Status:
  Actief

126 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven