Vervulde profetieën in Mattheus

Ds. C. den Boer | Geen reacties | 04-06-2013| 14:51

Mattheus haalt in zijn evangelie meerdere malen profetieën aan die zogenaamd in vervulling zouden zijn gegaan. Echter, als ik het Oude Testament (OT) erbij pak lees ik iets anders of kan men het alleen met veel fantasie interpreteren dat het om Jezus zou gaan. In eerste instantie heeft het er m.i. niks mee te maken. Kan iemand mij uitleggen hoe Mattheus precies bij deze teksten is gekomen, of had Mattheus niet voldoende kennis van de joodse taal of het OT, wat door diverse Bijbelgeleerden wordt beweerd? Laat ik een paar voorbeelden nemen uit de nieuwe Bijbelvertaling, maar oudere vertalingen of vertalingen in andere talen zijn mij ook prima.

Eerste voorbeeld: Kindermoord, Mattheus 2:16-18. "Toen Herodes begreep dat hij door de magiërs misleid was, werd hij verschrikkelijk kwaad, en afgaande op het tijdstip dat hij van de magiërs had gehoord, gaf hij opdracht om in Betlehem en de wijde omgeving alle jongetjes van twee jaar en jonger om te brengen. Zo ging in vervulling wat gezegd is door de profeet Jeremia: "Er klonk een stem in Rama, luid wenend en klagend. Rachel beweende haar kinderen en wilde niet worden getroost, want ze zijn er niet meer." Nu pak ik het gedeelte uit het Oude Testament erbij, waarna Mattheus verwijst. Jeremia 31:15-17: "Dit zegt de HEER: In Rama hoort men klagen, bitter treuren. Rachel beweent haar zonen, zij wil niet worden getroost. Haar kinderen zijn er niet meer. Maar dit zegt de HEER: Huil niet langer, droog je tranen. Je zorg voor hen wordt nu beloond, spreekt de HEER. Ze keren terug uit het land van de vijand. Je hebt een hoopvolle toekomst, je kinderen keren naar hun eigen land terug, spreekt de HEER." Wat heeft de tekst uit Jeremia nu te maken met de kindermoord?! Soms hoor ik mooie verhalen over een dubbel vervulde profetie, maar dat maakt de situatie des te gekker. De kinderen komen volgens Jeremia terug en God geeft ze een hoopvolle toekomst. Voor de kinderen die gedood werden door Herodes was er helemaal geen hoopvolle toekomst, immers gestorven is gestorven.

Tweede voorbeeld: Aankondiging maagdelijke zwangerschap van Jezus, Mattheus 1:22-23. "Dit alles is gebeurd opdat in vervulling zou gaan wat bij monde van de profeet door de Heer is gezegd: De maagd zal zwanger zijn en een zoon baren, en men zal hem de naam Immanuel geven, wat in onze taal betekent." En dan laat ik het OT spreken: Jesaja 7:10-17. "De HEER liet verder tegen Achaz zeggen: Vraag om een teken van de HEER, uw God, hetzij uit de diepte van het dodenrijk hetzij uit de hoge hemel. Maar Achaz antwoordde: Nee, ik zal geen teken vragen, ik zal de HEER niet op de proef stellen. Toen antwoordde Jesaja: Luister, huis van David. Is het niet genoeg de mensen te tergen? Moet u nu ook mijn God tergen? Daarom zal de Heer zelf u een teken geven: de jonge vrouw is zwanger, zij zal spoedig een zoon baren en hem Immanuel noemen. Boter en honing zal hij eten, totdat hij in staat is om het kwade te verwerpen en het goede te kiezen. Want voordat de jongen in staat is om het kwade te verwerpen en het goede te kiezen, zal het land van de beide koningen die u zo veel angst inboezemen, ontvolkt zijn. En voor u, uw volk en uw koningshuis zal de HEER een tijd laten aanbreken zoals men niet meer heeft meegemaakt sinds Efraïm zich van Juda afscheidde: de heerschappij van Assyriërs." Als ik het verhaal dat Mattheus aanhaalt in de context plaats waar Achaz het over heeft, zie ik helemaal geen teken van Jezus. Dit verhaal speelt zich circa 700 v. Chr. af, waarbij Juda door Israël werd aangegrepen. Omdat Achaz bang was en geen teken van God wilde hebben gaf God hem zelf een teken en spreekt de welbekende profetie uit. Hier gaat het toch om Achaz? Het speelt ruim voor de geboorte van Christus? Wat heeft Mattheus hier eigenlijk te zoeken? Bovendien wordt de Heiland geen Immanuel genoemd, maar Jezus. Bovendien heeft Jesaja het hier zeer waarschijnlijk over een "jonge vrouw" en niet perse over een maagd die zwanger wordt. Maar wat dan nog? Er is geen teken van Jezus. Het is slechts een teken voor Achaz!

Derde voorbeeld: Jezus de Nazarener. Mattheus 2:23: "Hij ging wonen in de stad Nazaret, en zo ging in vervulling wat gezegd is door de profeten: Hij zal Nazarener genoemd worden." Mag ik vragen waar dit in het Oude Testament staat? Zover ik weet zou er in het Hebreeuws in Jesaja 11:1 het woord "Nezer" kunnen staan. Maar wat heeft dit nu met Jezus uit Nazaret te maken? Tja, de woorden lijken wat op elkaar, maar hier hebben we het nergens over iemand die uit Nazaret komt. Een "Nezer" is een "stronk" volgens de nieuwe Bijbelvertaling. Het lijkt des te meer erop dat Mattheus zich toch ergens vergist moet hebben of de taal niet machtig was en er een leuke tekst uit het Oude Testament erbij heeft verzonnen. En zo zijn er nog meer voorbeelden te noemen. De voorspelling over de dood van Judas is ook een heikel punt, waarbij het Nieuwe Testament er ook nog twee verschillende versies op na houdt.

Deze voorbeelden maken mij ongerust. De Bijbel als 'onfeilbaar' woord van God laten doorgaan zou bijna te ver gaan. Immers is het door mensenhand geschreven en ook door mensenhand samengesteld. Ben ik nu compleet op een dwaalspoor terecht gekomen of moeten we wellicht niet gewoon toegeven dat er in de Bijbel bepaalde zaken staan die niet kloppen?

Beste vraagsteller,
 
Ik ga ervan uit dat u mijn website op uw pc kunt raadplegen (dsdenboer.nl). Daarin kunt u in de rubriek Homiletica (=preken) een preek vinden die gaat over een tekstgedeelte dat u noemt, Matth.2:18: Een stem is in Rama gehoord. Ook kunt u daarin een voordracht vinden in de rubriek Kerk en Israël. over profetie en vervulling (Jes. 11). Misschien kunt u in deze bijdragen een antwoord vinden op de door u gestelde vragen. Als u deze documenten niet vinden kunt, zou ik ze u kunnen toezenden. Laat het mij dan even weten. Over het woordje Nazarener en over Judas wil ik –desgewenst– later nog wel eens wat zeggen.
 
Ik ga in het onderstaande even kort in op het door u gestelde. En beperk mij daarbij tot de door u genoemde perikopen Matth.1:23-Jes.7:14 en Matth.2:18-Jeremia 31:15vv. Vooraf: een.korte samenvatting over de profetische gelaagdheid van het OT.:
a. De profetiën van Jesaja/Jeremia hebben zoals zovele in het OT meerdere lagen. Een eerste die betrekking heeft op de tijd van de profeet zelf; een tweede die betrekking heeft op de eindtijd (eschatologisch: tijd van de Messias en eindtijd). Dit is een zgn. heilshistorisch/Messiaans verstaan van de profetieën. Zie ook hoe in de tijd van het NT bijv. Filippus de evangelist omgaat met Jes. 53 in het gesprek met de Ethiopiër (Hand. 8:31vv).
 
b. De perikoop uit Jes.7 over de maagd die zwanger wordt gaat over het teken dat koning Achaz krijgt ten bewijze dat ondanks alle oordeelsdreiging het leven door een Godswonder doorgaat: er loopt reeds een huwbare vrouw rond die in verwachting is. Mattheüs trekt de lijn door en haalt uit deze profetische belofte de kern naar voren: God gaat door met de komst van Zijn heil in Maria (een ongehuwde vrouw die maagd is), een bewijs dat God genadig is en naar Zijn volk omziet. Dat laatste (een ongehuwde jonge vrouw) gaat uit boven het eerste (een huwbare jonge vrouw).
 
c. De perikoop uit Jer. 31:15vv (over de klagende Rachel, de stammoeder van Israël). Hier heeft Jeremia het over het nabij Bethlehem (Rama) samengedromde volk van God dat op het punt staat gedeporteerd te worden (naar Babel). Jeremia hoort hierin de doodsklacht van Rachel, zoals beschreven in Gen. 35:16vv, terugkomen. En Matttheus hoort die doodsklacht van Rachel terug in  al die moeders en hun kinderen in Bethlehem bij de moord op hen door de soldaten van Herodes (Matth. 2:18).
 
In dit alles is er geen sprake van fantasie noch van onjoods omgaan met de Schriften, maar van een in de tijd van Mattheüs in het Jodendom (Qumran bijv.) zeer gebruikelijke manier van omgaan met de Schriften. Van het laatste zou ik u voorbeelden kunnen geven.
 
Met een hartelijke groet,
Uw ds. C. den Boer (Barneveld)

Dit artikel is beantwoord door

Ds. C. den Boer

• Geboortedatum:
  20-04-1931
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Barneveld
• Status:
  Inactief

241 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven