Klassieke muziek van vrijmetselaars

Ds. M.F. van Binnendijk | 3 reacties | 25-02-2013| 16:30

Wat moeten we met klassieke muziek van vrijmetselaars zoals Mozart, Sibelius (van wie de melodie van "Ik bouw op U" komt) en Liszt? Kunnen we daar gewoon naar luisteren? Er wordt wel eens gezegd dat dergelijke muziek 'vrijmetselaarselementen' bevat. Wat zijn dat en (hoe) kan dat luisteraars beïnvloeden?

Beste vraagsteller,
 
In je vraag refereer je aan de vrijmetselarij als ogenschijnlijke invloed op muziek. Via het Internet (www.vrijmetselarij.nl) kun je zelf ontdekken wat de ins en outs zijn. De vrijmetselaars zijn overigens ontstaan uit het gilde van metselaars die een vooraanstaande plaats innamen bij de bouw van de kathedralen, naast o.a. de de steenhouwers, houtbewerkers, bouwers. Tegenwoordig is de vrijmetselarij een loge die met behulp van symbolen en rituelen op zoek is naar innerlijke ontwikkeling en positiebepaling in relatie tot zichzelf, anderen en "tot wat hij aanvaardt als de leidende kracht in zijn leven." Vrijmetselarij biedt (ik citeer) "mensen van deze tijd een methode om persoonlijke betekenis en een ethische houding te verkrijgen."
 
Nu is alles onderhevig aan invloed. Dat kan een componist zijn die muziek maakt, of een predikant die een preek houdt, of een politicus die verantwoording van zijn beleid aflegt. Niemand is vrij van invloeden van buiten en van binnen. Als mens staan wij voortdurend in de context van onze (levens)tijd. Deze invloeden zijn doorgaans sterk bepaald door godsdienst, politiek, tradities van een dorp of stad waar je opgroeit enz. Dan zijn er de grote stromingen als piëtisme, liberalisme, renaissance enz. die alle hun invloed hebben uitgeoefend, niet alleen op de muziek, maar op allerlei vormen van kunst zoals schilderkunst, bouwkunst, literatuur en wetenschap, nog afgezien van allerlei gedachtengoed, waar ook de theologie niet vrij van is gebleven. We staan voortdurend binnen de invloedssfeer van (menselijke) gedachten en sferen die een breed spectrum vormen tussen onschuldig en sterk beïnvloedend. Waarmee gezegd is dat niemand 'neutraal' is.
 
Ik vind het belangrijker te ontdekken of iemand schade lijdt onder bepaalde invloeden of dat iemands identiteit niet tot ontplooiing kan komen omdat hij of zij in de ban is van een bepaalde invloedssfeer. Ik vind het hachelijk worden wanneer iemand zijn authenticiteit, eigenheid, creativiteit en spontaniteit verliest omdat hij "onder invloed is." Meer imitatie dan creatief.
 
Terug naar Mozart en de zijnen. Mocht het waar zijn dat hij vrijmetselaar was (en daarmee staat hij dan in een rij van vele groten der aarde!), is daarmee zijn muziek dan meteen verdacht? Draai de vraag eens om. Wanneer God mensen begiftigt met gaven (denk ook aan die vaders die hun kinderen stenen voor brood geven), maar wij vinden bepaalde elementen hoegenaamd verdacht of niet verantwoord (wie is overigens je keurmeester in deze geweest?), is die gave van muziek, poëzie, schilderkunst dan verwerpelijk? Iemand als de Britse componist John Rutter (zelf van kindsaf opgegroeid in de Engelse kerkmuziek) heeft geestelijke muziek gemaakt die niet anders dan door Gods Geest  geïnspireerd kan zijn (denk aan Psalm 23, Out of the deep, Requiem). Toch zegt Rutter zegt niet-gelovig te zijn. Ik keek er verbaasd van op toen ik het recentelijk hoorde, maar zal daarom niet minder van zijn muziek genieten omdat ik hem zie als instrument van God om anderen te inspireren. En ik hoop ook (eens) zichzelf...
 
Sibelius heeft overigens niet "de muziek gemaakt voor Ik bouw op U." Iemand heeft zijn melodie gebruikt voor dit geestelijk lied, waarbij aan de melodie van Sibelius helaas nauwelijks recht wordt gedaan.
 
Johann Sebastian Bach heeft -dat is allang geen geheim meer- volstrekt wereldse melodieën en zelfs wereldse teksten (!) met slechts een enkel gewijzigd woord tot geestelijke liederen verwerkt. Denk aan het in Oostenrijk bekende liefdeslied van een jongen, die per boot de rivier afzakt en zijn meisje op de kade achterlaat, en zingt: "Innsbruck, ich muss dich lassen", wat Bach op gelijke melodie heeft omgebouwd tot het koraal "O Welt, ich muß dich lassen." Moeten we het daarom maar aan de kant leggen? God weet mensen eigen-aard-ig te gebruiken. Dat is die veelkleurigheid en veelvormigheid die inherent is aan deze schepping.
 
Met een opmerking als "er wordt wel eens gezegd" kan ik niet veel. Men hoort en men vindt en men zegt zoveel.

Ik ben benieuwd wat die persoon bedoelt met "vrijmetselaarselementen"? Ik zou eerlijk gezegd niet weten in welke toonsoort, maat  of cadens deze bij Mozart voorkomen.
 
Als ikzelf naar muziek zou willen (moeten?) luisteren die helemaal ontdaan is van alle "ogenschijnlijk beïnvloedende elementen", dan kan ik beginnen met mijn eigen muziekstukken, improvisaties en composities maar in de kast te leggen en ze daar te laten (nog afgezien van al mijn preken). Maar ik doe er God en anderen en ook mijzelf mee te kort, wanneer ik Zijn gaven (in mij en in anderen) niet weet te gebruiken en te genieten. En wat God niet ín iemand legt, kan Hij nog altijd dóór iemand laten gebeuren. Zegt de apostel (weliswaar in een totaal ander verband, maar met dezelfde intentie) niet ergens over het wel of geen vlees eten: "Want óók hij dankt God ervoor"?!
 
Tenslotte nog een persoonlijk opmerking: ik ben meer beducht voor de invloedssferen van de (donkere) moderne muziek van de laatste 50 jaar dan voor de klassieken van de laatste 500 jaar. Maar wellicht ben ik daarin niet kritisch genoeg, of is het enkel een kwestie van smaak...
 
Ds. M. F. van Binnendijk

Dit artikel is beantwoord door

Ds. M.F. van Binnendijk

• Geboortedatum:
  30-11-1963
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Stadskanaal
• Status:
  Actief

171 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven