Traditie van het klokken luiden

Waar komt de traditie van het klokken luiden vandaan? En waarom doet het ene kerkgenootschap het wel en het andere niet? Ligt dat louter aan het in bezit zijn van een klok om mee te luiden -dus praktisch- of zit daar een principiële gedachte achter? Ik weet dat het is om mensen op te roepen naar de kerk te komen, maar buitenkerkelijken zullen hierdoor toch niet een kerk binnenstappen? Ik heb het vermoeden dat het eigenlijk meer ergernis oproept dan dat men zich er door laat oproepen om ook binnen te komen.

In vroege tijden wisten ongeveer alle volken wel dat je op holle voorwerpen kunt slaan om een ver dragend geluid voort te brengen. Het begon met het gebruikmaken van holle vruchten. Later kwamen er houten vaten en nog weer later gebruikte men metalen vaten. De oudste metalen luidklok stamt uit de 9e eeuw. De eerste metalen klokken zijn door monniken gemaakt. Later door mensen, vaklui, uit het gewone volk. Precies weten we het niet, maar het vermoeden bestaat dat de kerkklokken in de plaats zijn gekomen van allerlei heidense lawaaimakerijen. Ze hadden een signaalfunctie: ze riepen op tot de eredienst of tot algemeen gebed. Bedenk dat mensen vroeger geen uurwerk in huis hadden.

In 1169 werd de luidklok officieel opgenomen in het rooms-katholieke kerkrecht. De kerk bepaalde het gebruik van de kerkklok. Zo mocht de wereldlijke overheid alleen in geval van nood (brand, overstroming, oorlog) klokken luiden. De Reformatie nam het gebruik van de luidklokken over. Men luidde de klokken alleen om aan te geven dat over een kwartier of een half uur de kerkdienst zou beginnen. Men luidde ze echter ook bij huwelijksplechtigheden en begrafenissen. In sommige steden en plaatsen, ook de plaats waar ik woon, wordt op verzoek de kerkklok nog steeds geluid. Langzaam maar zeker liet men de klokken ook luiden om de uren aan te geven, soms zelfs de kwartieren.

De meeste afgescheiden kerken hebben aanvankelijk geen kerken met torens gebouwd en als men al zoiets bouwde dat op een toren leek, dan hing men er geen luidklokken in. In onze tijd wordt er, met name zondags voor de kerkdiensten, door diverse kerken geluid. Uiteraard moet er dan wel een kerkgebouw zijn met een luidklok. Achter het bezit en luiden van een klok zit geen principiële gedachte. Er is in geen geval een bijbelse opdracht om een klok te hebben en te luiden.

Het is inderdaad waar dat niet-kerkelijke mensen door het luiden van de kerkklok de kerk zullen binnenstappen. Al wordt iedereen wel eraan herinnerd dat ze van Godswege genodigd worden om Zijn Woord te komen beluisteren. Dat verschillende onkerkelijke mensen die dicht bij een kerk wonen zich ergeren aan het geluid van een klok zal zeker waar zijn, al hoor je nauwelijks een openlijk protest van hun kant.

Ds. G. van de Groep