Beleefdheidsvormen in (H)SV
drs. L. B. C. Boot | 13 reacties | 08-06-2012| 08:34
Vraag
In het Nederlands hebben we verschillende beleefdheidsvormen (u, jij). In de Statenvertaling wordt uitsluitend gebruik gemaakt van u of gij, en ik vind het dan ook erg positief dat de Herziene Statenvertaling hier vanaf gestapt is. Dit maakt boeken als Spreuken wat mij betreft veel persoonlijker, maar dat ligt natuurlijk anders voor mensen die graag met u worden aangesproken. Die mensen zijn waarschijnlijk ook gewend aan de aanspreekvorm van de SV, waardoor ze de aanspraak met jij wellicht ongepast vinden. Ik vraag me af waar de keuzes voor een bepaalde beleefdheidsvorm op gebaseerd zijn. Zo wordt er in Spreuken dus gebruik gemaakt van je en jij, zeer begrijpelijk omdat de lezer van Spreuken veelal als "mijn zoon" wordt aangesproken. Toch zie je in Hooglied dat de twee geliefden elkaar met u aanspreken. Ook de aanspreekvorm van de Heere Jezus, die tegen zijn discipelen sprak als vrienden en leerlingen, wordt vertaald met een afstandelijk u, niet met jullie. Komen de beleefdheidsvormen daarnaast ook voor in de grondtekst, of is er uitsluitend sprake van het kiezen van een vorm op basis van de inhoud van een boek of uitgesproken zin?
Antwoord
Beste vraagsteller,
De kwestie die je aanroert is best wel een lastige kwestie. Hoe geef je de tweede persoon enkelvoud en meervoud weer: met u, jullie of jij? Te meer omdat het Hebreeuws van het Oude Testament en het Grieks van het Nieuwe Testament dit onderscheid niet kennen. "Gij" in de Statenvertaling drukt zowel intimiteit als gepaste afstand uit, maar is in het hedendaags Nederlands in onbruik geraakt en wordt eigenlijk alleen nog in de spreektaal ten zuiden van de grote rivieren gebruikt. Bovendien is een beslissing of je "u" of "jij" gebruikt ook nog eens een keer voor een belangrijk deel geografisch en cultureel bepaald. Sommige, welopgevoede mensen spreken hun ouders aan met "jij" en "jullie", terwijl mij is bijgebracht dat dat onbeleefd is.
In het hedendaags Nederlands is "u" gebruiken een teken van respect. Gelet op het verheven karakter van de Bijbel als het Woord van God is in de HSV in principe gekozen voor "u" en is de aanspreekvorm "gij" dus "u" geworden.
Daarop hebben we wel een aantal uitzonderingen gemaakt.
1. wanneer een kind wordt aangesproken (bijv. Gen. 38:29; Mark. 5:41)
2. kinderen tegen elkaar (bijv. Matth. 11:17)
3. lichaamsdelen tegen elkaar (bijv. 1 Kor. 12:21)
4. ouders tegen kinderen (bijv. Gen 24:58,60)
4. broers en zussen (bijv. Gen 13:8,9)
5. vrienden en bekenden tegenover elkaar (bijv. Job 4:2)
6. een man tegen zijn vrouw en andersom (bijv. 1 Sam 1:8)
Toegepast op jouw vraag:
-Spreuken bevat veel wijsheidsspreuken die in de vorm van een tweegesprek tussen een leraar/oudere en leerling/zoon zijn geformuleerd. Daar is dus "jij" op zijn plaats: Mijn zoon, neem jij in acht... Kinderen, luisteren jullie naar mij.... Hier "u" gebruiken is onnatuurlijk in het Nederlands.
-Bij Hooglied ligt het wat ingewikkelder. Daar is de keuze voor u gebaseerd op de theologische visie op Hooglied. Volgens de regels zou je hier dus "jij" en "jullie" verwachten. Immers, een 'bruid' spreekt hier tot een 'bruidegom'. Maar omdat Hooglied -in lijn met Paulus' spreken in de Brief aan Efeze- door de Statenvertalers wordt opgevat als het liefdeslied tussen de Heere en de gemeente/gelovige is "jij" weer minder gepast. De Bruidegom (Christus) wordt aangesproken met "U". De intimiteit zou pleiten voor "jij/Je" en de eerbied voor "u/U".
-Bij de Heere Jezus en Zijn discipelen is uiteindelijk gekozen voor "u/U". De meerderheid van de commissie HSV vond tutoyeren hier te ver gaan met het oog op de gebruikersgroep. Vandaar dus de vraag van de Heere Jezus aan Petrus in Johannes 21: Hebt u Mij lief? Persoonlijk had ik hier: Heb jij Mij lief? passender, krachtiger én natuurlijker gevonden, maar het bestuur van de stichting wilde sober blijven in het tutoyeren.
Kortom, de grondtalen kennen de beleefdheidsvorm niet. Het hedendaags Nederlands en de ontvangst in de doelgroep hebben de doorslag gegeven.
Met vriendelijke groet,
Ds. L. B. C. Boot
Dit artikel is beantwoord door
drs. L. B. C. Boot
- Geboortedatum:21-10-1969
- Kerkelijke gezindte:Christelijk Gereformeerd
- Woon/standplaats:Veenendaal
- Status:Actief
Bijzonderheden:
* Emeritus predikant
* Bestuursondersteuner van de Stichting Herziening Statenvertaling
* Adviseur Herziene Statenvertaling bij Uitgeversgroep Jongbloed B.V. in Heerenveen
Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven
De kern God en Jezus als de Weg de Waarheid en het Leven is hetzelfde gebleven.
De rest is ook maar bijzaak.
U of jij; Here met 1 of 2 e's e.d., als we daar aan gaan hechten zou de Hoofdzaak wel eens verloren kunnen gaan.
De vraagstelster valt nergens over, maar stelt er een vraag over. De enige die erover valt ben jij/u/gij op dit moment. (mijns inziens)
De vraagstelster onderzoekt aandachtig Gods Woord, ze stelt er zelfs vragen over! Hoevelen zijn er niet die snel lezen, het niet begrijpen en de Bijbel neerleggen?
Zeker hebben we over enkele decennia een nieuwe vertaling nodig, dan is de taal weer verandert! Een vertaling is niet blijvend! De Bijbel wel...!
Persoonlijk vind ik het fijn om de HSV te lezen. Ik kan nl. niet meer gedachteloos meelezen in de kerk (waar ze SV gebruiken) maar moet m'n aandacht erbij houden.
@sis: ik zeg dit voorzichtig (maar alsnog is het een mening): De taal bepaald hoe er met de inhoud mee om wordt gegaan. Als we, om jouw woorden maar te gebruiken, over pakweg 30 jaar weer een Bijbel nodig hebben, zou jij dan kunnen verantwoorden dat er een Bijbel in straattaal wordt uitgegeven? Door alle vertalingen wordt de eerbied van Gods Woord minder en valt zij van haar belangrijke plaats af. Gods Woord verandert van inhoud niet, dat zou immers ook niet kunnen, maar door de vertalingen bestaat er een groot gevaar dat teksten ontkracht worden, uit hun verband worden gerukt en dan veranderen wij (of de mensen die een andere vertaing gebruiken) de inhoud en de boodschap. Waarom moeten we dan de SV boven alles blijven houden en zeker gebruiken: omdat deze Bijbel in een bloeitijd van Gods Kerk in de toenmalige Nederlanden is uitgegeven. Wat God Zelf ons land nog heeft willen geven. Mensen met Gods Geest verlicht hebben het Woord toegankelijk gemaakt voor de gewone mens. Is dat geen mooie erfenis? Als een eenvoudige boer de Bijbel toen kon verstaan door zelf te lezen of aan te horen, waarom zouden wij vaak hoog opgeleide mensen met masters e.d. de SV niet kunnen lezen? Het is maar net of je hart naar de waarheid neigt en ook of je er tenminste nog moeite voor wil doen. Als jij zegt dat je niet gedachteloos hoeft mee te lezen, vraag ik me af waarom je dan leest.
Ik heb nooit de SV gelezen, maar desondanks Jezus als mijn Redder en verlossing mogen vinden.
Ondanks dat ik pro-SV ben, ben ik ook pro-HSV. De vele mensen die eraan hebben gewerkt hebben gedegen kennis van de talen. We weten nu veel meer over de betekenis (denotatie/connotatie etc.) van een bepaald woord dan in de 17e eeuw. Er zijn talloos veel meer bronnen gevonden waardoor we meer zicht hebben gekregen in de betekenis van woorden, ook bronteksten die niet in de Bijbel thuis horen.
Ik zou zeggen: lees de sv en de hsv gewoon naast elkaar. Het zal de inhoud van de Schrift veel eerder verrijken voor je, dan verarmen. Zo mag het een zegen zijn dat er ook in onze tijd überhaupt nog goede betrouwbare vertalingen uitgegeven worden. Nu nog wachten op kanttekeningen bij de HSV. Als Engelse vertaling raakt in de ESV aan, zeer goed werk!
"de taal bepaald hoe er met de inhoud wordt omgegaan"
dus een ouderwetse taal maakt de Bijbel een ouderwets boek. Wat het absoluut niet is! Met de SV hebben we ook 400 jaar gedaan, dus waarom met de HSV ook geen 400? Of in ieder geval 200?
In de tijd dat de SV is ingevoerd was er ook opstand. Die vertaling werd ook niet overal geaccepteerd en zorgde voor veel tegenstand. Mensen die met Gods Geest verlicht zijn bestaan in deze tijd ook nog!
Ik denk dat je je niet zo moet fixeren op een bepaalde tijd en vertaling.
De boodschap is het belangrijkste. Jij denkt dat de inhoud niet verandert en ik kan die inhoud beter uit de HSV halen en jij uit de SV. Problem solved.
Het argument van de arme boeren toen tegenover de opgeleide mensen van nu kennen we natuurlijk al. Gelukkig zijn er nu ook nog minder-hoog-opgeleide mensen die door de bomen het bos niet meer zien in de SV. Zoals ik. Af en toe werd ik knettergek van die lange zinnen met die rare woordvolgorde. En gedichten die als proza staan afgedrukt.
Wat ik bedoel met gedachteloos meelezen is, dat je al weet wat je gaat horen én het ook nog voor je heb liggen. Waarom zou je dan nog meelezen? Ik ben tegenwoordig altijd benieuwd naar de verschillen die ik ga horen tussen SV en HSV en luister daardoor ook beter naar de inhoud.
Ik ben erg blij om te horen dat Gods Woord in jouw leven nog wel op de juiste plaats staat. Maar daarnaast ben ik ook erg blij met mijn straattaal-Bijbel (HSV).
Je zegt dat door vertalingen de teksten ontkracht en uit hun verband gerukt kunnen worden. Dat ben ik met je eens, maar dat is met de SV net zo goed het geval. Daarnaast ligt nog het gevaar op de loer dat de statenvertalers het wel goed bedoeld konden hebben, maar dat het bij ons heel anders overkomt omdat we in een heel andere tijd leven. neem nou het woord woeker, dat betekende destijds gewoon rente. Wij denken nu gelijk aan buitensporige rente. Een optie is natuurlijk een taalcursus in de grondtaal, maar ja dan moet je er wel moeite voor willen doen....
Bedoel je trouwens dat er alleen vroeger mensen verlicht waren door Gods Geest? Dan vraag ik je toch vriendelijk maar dringend om Joh. 14:16 nog eens goed te lezen. Ennuh.....als er nu inderdaad bijna niemand meer is verlicht met Gods Geest, wat een geweldige God hebben wij dan, dat Hij ons in zo'n donkere tijd een eenvoudig te lezen Bijbel geeft....
Tenslotte geef je aan dat als je er maar moeite voor wil doen........
Wil je daarmee zeggen dat het alleen voor mensen is die er moeite voor willen doen? Dan komen er weinig mensen in de hemel denk ik. Als het je niet interesseert ga je er ook geen moeite voor doen en kom je er ook niet achter dat het de moeite waard is om er meer moeite voor te doen. Willen we ook mensen bereiken die het nog niets interresseert, dan hebben we toch een Bijbel nodig in een toegankelijke taal.
Ik bedoel dit niet om jou over te halen de HSV te gaan lezen want dat is een ieders persoonlijke keuze. Ik lees allebei..
Waarom kun je de SV en de HSV niet gewoon naast elkaar lezen?
De SV is goed te verstaan voor de doorgewinterde Christen, echter de HSV kan begrijpelijker zijn voor eenvoudigen, jongeren en nieuwelingen.
Nog een oproep, de SV is NIET DE GRONDTEKST, dat is het Hebreeuws en Grieks/Aramees.
Dus de SV is niet het onfeilbaar woord van God, dat is de grondtekst, de SV, HSV, NBV zijn maar menselijke vertalingen met fouten, en de een zal meer aanspreken als de ander.
Voorbeeld: in de SV staat met de storm op het meer in het bootje dat ze "ontrooerd" werden toen ze Jezus op het water zagen lopen.
Wat betekend ontroerd? In de 17e eeuw betekende dat verschrikt, ik weet bijna zeker dat de meeste Nederlanders van het woord ontroerd niet verschrikt zouden maken als ze deze geschiedenis zullen lezen.
Ik schaam me als Nederlander waar zo geruzied word over een punt of komma of een beleefdheidsvorm of een klein verschil, wat moeten we toch dankbaar en blij zijn dat we als Nederlanders zulke mooie verscheidene vertalingen hebben van Gods woord!
Ga de binnenlanden van Afrika/Zuid Amerika in, daar moeten ze het doen met een gedeeltelijke gebrekkige vertaling van een zendeling wat soms niet een rechtstreekse vertaling is maar een vertaling van een vertaling, en daar wil God ook rijkelijk Zijn zegen geven! Wat zullen wij dan ruziën over miniscule verschillen en de SV sterk verouderd noemen of de HSV duivelswerk, laten we ons schamen en ons bezighouden met onze en andere zielen die op een eeuwigheid aangaan en blij zijn met onze Nederlandse vertalingen!
