Klokkenluiders

Ds. J.J. van Holten | 1 reactie | 30-03-2012| 17:44

Ik wil u graag een vraag stellen over 'klokkenluiders' (melders van misstanden). Hoe wordt nu tegen deze klokkenluiders aangekeken vanuit de Bijbel? Is het verantwoord om verkeerde dingen uit je bedrijf naar buiten te brengen? Of doe je er juist verkeerd aan om het niet naar buiten te brengen.

Allereerst mijn excuses, je vraag is door alle drukte wat in het vergeetboek geraakt. In de veelheid van mailverkeer was hij mij ontschoten.
 
De vraag die je stelt is heel actueel. Ik hoorde afgelopen week dat de SP in de Tweede Kamer een wetsvoorstel wil indienen dat bescherming geeft aan klokkenluiders. In het radioprogramma waarin dat aan de orde kwam lag meteen de ethische discussie op tafel die rondom het fenomeen ‘klokkenluiders’ telkens weer oplaait. Ik moet zeggen dat er ook geen blauwdruk te geven is voor het probleem dat je in je vraag aansnijdt. Daarvoor is elke situatie te specifiek. Ik volsta met een aantal algemene gedachten waarmee ik hoop dat je verder komt.
 
Er zijn een aantal dingen die spelen in het licht van de Bijbel. Achter iemands rug om, anoniem zaken in de openbaarheid brengen waarvan je meent dat het niet juist is, is iets dat we zó in de Bijbel niet terug vinden. Eerst is het de vraag wat is goed en wat is fout. En wie bepaalt dat? Kortom je kunt bij alles wat je niet zint of waarmee je het niet eens bent wel achter iemands rug om naar buiten treden met allerlei feiten waartegen die betreffende persoon zich niet (meteen) kan verweren. Dat kan mensen beschadigen, nog afgezien of iemand, bij wat hij doet te goeder trouw handelt of te kwader trouw.
 
De Bijbel wijst ons in Mattheus 18 in principe de lijn van het persoonlijk in gesprek gaan met de betreffende persoon. Een broeder die zondigt daarop persoonlijk aanspreken. Daarna met getuigen erbij. En er daarna mee naar buiten treden.
 
De andere kant is dat zaken soms heel complex zijn. Meerdere mensen, soms hele bedrijven of afdelingen, zijn bij zaken betrokken die niet goed zijn, of waarvan op z’n minst anderen vinden dat die niet deugen. Soms zelfs is het hele systeem waarin gewerkt moet worden zo aangetast en verworden, dat er structureel hele verkeerde dingen gebeuren. Het is dan moeilijk om iemand persoonlijk aan te spreken.
 
In de Bijbel vinden we de plicht om naar Gods geboden te handelen. Dat is helder. Echter is het nog maar de vraag of wij er ook voor moeten zorgen dat iemand anders naar Gods geboden handelt. Enerzijds kent de Bijbel persoonlijke verantwoordelijkheid toe aan iedereen. Denk aan wat beschreven staat in Ezechiël 18. Anderzijds dragen we er gezamenlijk verantwoordelijkheid voor dat Gods wetten  (en in afgeleide daarvan ook andere wetten) worden nageleefd.  Leviticus 19:17: We zullen de zonde in het leven van onze broeder niet verdragen. Je kunt ook denken aan de bekende tekst: Gerechtigheid verhoogt een volk, maar de zonde is een schandvlek voor de hele natie: Spreuken 14:34.
 
De vraag is dus altijd in hoeverre je mede schuldig bent aan dingen die gebeuren. Daarbij zijn klokkenluiders meestal insiders, mensen die zelf ook meedraaien in het grote geheel en zich door het grote geheel, het bedrijf of de organisatie mede schuldig maken aan of zich mede schuldig voelen aan bepaalde verkeerde zaken.
 
In de Catechismus vinden we bij het gebod om Gods naam te eren dat wij ook schuldig zijn als wij “stilzwijgen en toezien”. Je zou dat ook kunnen toepassen op alles waardoor Gods eer, naam en wet wordt aangetast. In dit verband is ook zondag 43 van de Catechismus van belang waar wordt gesteld dat we iemand nooit “lichtelijk en overhoord mogen veroordelen en helpen veroordelen.”
 
Zonder volledig te zijn zet ik een paar overwegingen op een rij:

1. Word je zelf of andere mensen of een andere groep mensen door gedrag van anderen benadeeld of gekwetst, dan zou dat een argument kunnen zijn om de klok te luiden.

2. Is er de mogelijkheid om intern het gesprek op gang te brengen en mensen ervan te overtuigen dat we gezamenlijk op de verkeerde weg zijn. Dan is er veel gewonnen en hoeft de klok niet geluid te worden.

3. 1 Johannes 5:16 wijst ons ongeacht hoe de situatie is, de weg van het gebed voor de zondigende broeder.

4. Iemand die zondigt stelt hij/zij zich daarmee schuldig voor God. Het doen ophouden van de zonde is dus ook voor de zondaar in kwestie het beste (in het licht van God en in het licht van de eeuwigheid). In die zin is het een daad van barmhartigheid om het kwaad te doen ophouden. Soms kan dat in het uiterste geval leiden tot klokke-luiden.
 
Tot slot nog iets uit de actuele discussie t.a.v het wetsvoorstel van de SP. Bescherming (ook financieel) voor klokkenluiders kan ook misbruik in de hand werken. Dan kunnen mensen er toe komen op oneigenlijke gronden anderen te gaan beschuldigen om er zelf beter van te worden.
 
Geen eensluidend antwoord dus maar wel een aantal gedachten waarmee ik hoop dat je verder komt in het nadenken over deze kwestie.
 
Vriendelijke groet,
Ds. J. J. van Holten, Bergambacht

Dit artikel is beantwoord door

Ds. J.J. van Holten

• Geboortedatum:
  22-12-1956
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  IJsselstein
• Status:
  Inactief

126 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven