Erfzonde of erfsmet

Ds. B.J. van Vreeswijk | 21 reacties | 07-12-2009| 17:00

Ik ga mij steeds meer afvragen of wij wel geboren zijn met erfzonde en een verdorven wil, ook al heb ik dit heel mijn leven in de kerk gehoord (Ger. Gem.). Ik kom steeds meer tot de overtuiging dat wij vanaf onze geboorte een vrije wil hebben gekregen en dat wij niet geboren zijn met erfzonde. Wel met erfsmet, niet met erfzonde. (Ik bedoel dan met erfsmet gewoon dingen als bijv. geboren zijn met een niet-volmaakt lichaam, met erfzonde bedoel ik echt de zonde: God haten.) Met het woordje vrij in vrije wil bedoel ik niet dat je een wil hebt die altijd het goede kiest, maar wel dat je in staat bent om voor het goede te kiezen. Ik denk hier al heel lang over na. En ik ben heel benieuwd naar de mening van iemand van jullie. Dit zijn de dingen waar ik, ook samen met anderen, over heb nagedacht: In de Bijbel staan er twee dingen: 1. Bekeert u. 2. Je kunt je niet bekeren. Ik geloof dat de bovenstaande paradox uit te leggen is op twee manieren. En dat er enerzijds een heel klein accentverschil zit tussen beide uitleggen maar dat anderzijds de gevolgen van dit accentverschil levensgroot zijn.

Uitleg 1. Deze uitleg heb ik heel vaak gehoord in mijn kerk: Doordat Adam gevallen is in het paradijs zijn wij, zijn kinderen, besmet met de erfzonde. We hebben vanaf onze geboorte een verdorven wil. Zoals het letterlijk in het doopformulier achter in de Statenvertaling staat: “dat wij met onze kinderen in zonden ontvangen en geboren zijn en daarom kinderen des toorns zijn, zodat wij in het rijk Gods niet kunnen komen, tenzij wij van nieuws geboren zijn". Ik vind dit een heel gevaarlijke uitleg! Omdat deze uitleg, zoals hierboven geformuleerd naadloos aansluit op onze menselijke behoefte om te berusten in het: ik kan er toch niets zelf aan doen. Het sluit naadloos aan bij onze behoefte aan zelfmedelijden (waar God een verschrikkelijke hekel aan heeft). Want wat is volgens wat hierboven staat de oorzaak dat wij niet in het rijk van God kunnen komen? Omdat wij in zonde ontvangen en geboren zijn! Omdat wij in zonde ontvangen en geboren zijn zijn wij kinderen des toorns. Dat staat er letterlijk. Oke, je kunt nog wel bekeerd worden, hopelijk gebeurt dit dan ook, maar dat is nog maar de vraag. Want dat is alleen voor de uitverkorenen. Door onze verdorven (aangeboren) wil kunnen wij daar zelf toch in ieder geval niets aan doen. Ook sluit deze uitleg naadloos aan bij ons verlangen om een ander de schuld te geven van ons leed. Adam in dit geval. Sterker nog. Wij kunnen met deze uitleg makkelijk (en terecht vind ik zelfs) God de schuld geven. God is zo onrechtvaardig om de zonde van een ander op mijn rug te stapelen. Om mij te straffen voor mijn verdorven (aangeboren!) wil (waardoor ik dus nooit uit mezelf wedergeboren zal worden!), die ik heb gekregen door de val in het paradijs, waar ik zelf niet eens bij was! Oftewel, God is de schuld van het feit dat ik mij niet bekeer. Want: Hij was zo onrechtvaardig om toe te laten dat ik ben geboren met een verdorven wil (waar ik niets aan kan doen dat ik die heb, want die is aangeboren) waardoor ik mij nooit zal bekeren. Keuzevrijheid, een vrije wil (waardoor ik dus helemaal zelf verantwoordelijk zou zijn) heb ik simpelweg niet.

Uitleg 2. Ik ga er dus steeds meer in geloven dat deze uitleg waar is, ook na er veel met anderen over te hebben gesproken, maar ik twijfel hier nog erg aan en ben heel benieuwd naar de mening van anderen. Wij zijn allemaal geschapen met een wil en een geweten. Een wil is per definitie vrij, anders is het geen wil. Een wil betekent dat je kunt kiezen: kiezen tussen kwaad en goed. Als iemand tegen je zegt: ga je mee stelen (ik noem maar wat) kun je ja zeggen of nee. Je hebt dus de keuze. En door ons geschonken geweten kunnen wij goed en kwaad onderscheiden. Wij hebben door onze wil, geweten en verstand dus de mogelijkheid gekregen om voor het goede te kiezen. Daarom zegt God ook: bekeert u. Hij legt de keuze aan ons voor. God zou een dictator zijn als Hij ons een keuze zou voorleggen terwijl wij in werkelijkheid helemaal niets te kiezen hadden, omdat wij nu eenmaal geen (vrije) wil meer hebben. Maar blijkbaar zegt God: je hebt een keuze, je kunt kiezen tussen goed en kwaad. Je kunt kiezen voor goed en je kunt kiezen voor kwaad. Wat je maar wil. Maar anderzijds zegt God in de Bijbel dat wij nooit het goede zullen kiezen en altijd het kwade zullen doen. Ik geloof dat dat waar is, omdat God het zegt. Maar wat is de oorzaak van onze verdorven wil (onze wil om altijd voor het kwaad te kiezen)? Ik ga steeds meer geloven dat de oorzaak van onze verdorven wil helemaal niet ligt in het feit dat wij hier nu eenmaal mee geboren zijn, dat wij nu eenmaal de erfzonde hebben meegekregen, maar dat de oorzaak van onze verdorven wil simpelweg ligt in het feit dat wij (vanaf het moment dat wij goed en kwaad kunnen onderscheiden) zelf onze wil verderven, doordat wij zelf continu de keuze maken voor het kwaad. Ik denk dat God, wanneer Hij zegt dat wij nooit het goede zullen doen, dit zegt op grond van het feit dat hij de tijden overziet. Hij staat boven de tijd en kan in de toekomst kijken en ziet zo in de toekomst dat de mens (wij dus) die Hij de mogelijkheid heeft gegeven om voor het goede te kiezen (wij hebben die mogelijkheid ook, net als Adam, door onze wil en ons geweten) die mogelijkheid continu zal gebruiken om het kwade te kiezen en dat wij zo onze wil zullen verderven. Dus kortom: de oorzaak dat God zegt dat wij niets goeds kunnen en zullen doen komt simpelweg voor uit het feit dat hij ons de toekomst voorspelt als het ware. Hij ziet onze toekomst en vertelt die ons alvast, zodat wij niet kunnen zeggen: nu ben ik 30, nu wil ik God niet, als ik 80 ben heb ik misschien wel zin. God weet dat wij in staat zijn zo te redeneren en vertelt ons daarom nu al, de toekomst overziend, dat wij nooit (ook op onze 80e niet) voor God zullen kiezen. Dus God zegt niet vanuit het verleden, met het oog op de erfzonde en Adams val, dat wij nooit iets goeds kunnen doen, maar met het oog op het overzien van de toekomst. Want als je er vanuit gaat, dat wij vanaf onze geboorte kinderen des toorns zijn, dan betekent dit dat veel geaborteerde kinderen naar de hel gaan (behalve de gelukkigen die toevallig een gelovige vader of moeder hadden). En daar kan ik niet bij. Ik geloof daar absoluut niet in. Ik geloof zelfs dat baby's die gestorven zijn tijdens de zondvloed naar de hemel zijn gegaan. Baby's hebben geen wil. Kunnen dus niet zondigen. Zonde heeft alles te maken met de wil. Zonde is: God willen haten. Net zomin als dat iemand die niet geboren is nooit gezondigt heeft zo heeft ook een baby, wiens wil nog niet ontwikkeld is, nooit gezondigd.

Ik weet niet of jullie aanvoelen wat ik ook aanvoel. Dat uitleg 2 heel anders aanvoelt dan uitleg 1. Persoonlijk ga ik voor uitleg 2. Ik heb hier lang over nagedacht en vind het belangrijk om te weten welke uitleg klopt. Want: God is mijn Vader. Als God onrechtvaardig zou zijn kan ik niet meer bedenken wat de zin van mijn leven is. Ik wil gewoon dolgraag dat Hij rechtvaardig is, ook al weet ik vanuit de Bijbel dat Hij het is, ik wil het ook met mijn verstand begrijpen. Bovendien kun je, als uitleg 2 klopt, de uitverkiezing nu ook makkelijk uitleggen: Jezus is in principe gestorven voor alle mensen. En wil dat iedereen behouden wordt. Maar de mensen hebben geen zin om zijn bloed aan te nemen. Ze kiezen bewust tegen Hem. Jezus respecteert hun wil, maar zegt wel dat mensen een groot oordeel op zich laden, als ze Zijn kruis (wat voor allen was bedoeld) afwijzen. Baby's die niet hebben kunnen kiezen tegen Jezus, liggen dus nog steeds automatisch onder het kruis van Jezus (ze liggen onder zijn liefde en niet onder zijn toorn!) en gaan dus naar de hemel. Zij hebben het kruis nog niet afgewezen (wat ze wel gedaan zouden hebben als ze opgegroeid waren, maar goed, dat is niet gebeurd en je wordt niet gestraft voor zonden die je nooit hebt gedaan). Er staat namelijk in de Bijbel: Als Ik niet gekomen was, zij hadden geen zonde (Joh. 15:22). Oftewel: als ze Mij niet hebben kunnen afwijzen (als Ik niet gekomen was bijvoorbeeld, of in dit geval, omdat de kinderen nog niet zijn opgegroeid tot mensen met een eigen wil) dan hebben ze geen zonde. Dus ook geen erfzonde! God weet al vanaf de eeuwigheid, de toekomst overziend, dat niemand ervoor zal kiezen het bloed van Jezus aan te nemen, ook al was het kruis voor hen allen bedoeld en wilde Jezus dat ieder zijn kruis aannam. Vervolgens neemt Hij een besluit: Hij kiest ervoor om dan maar tegen de wil van de mens in, uit pure genade, mensen tot Hem te brengen. Zijn uitverkorenen zeg maar. Bij de mensen die verloren gaan respecteert Jezus gewoon hun eigen keuze (voortkomend uit hun vrije wil, ze zijn er dus 100 procent zelf verantwoordelijk voor). Bij de mensen die behouden worden gaat Jezus tegen hun wil in en brengt hij de mens tot Hem. Dus met uitleg 2 kun je als mens ook niet meer zeggen: Als ik uitverkoren ben word ik wel behouden, als ik niet uitverkoren ben heeft het toch geen zin om te bidden. Nee, want als je niet uitverkoren zou zijn, heb je hier toch eigenlijk zelf voor gekozen. Je hebt een vrije wil, je hebt er dus zelf voor gekozen om Jezus's bloed wat ook voor jou was bedoeld, af te wijzen. Wat denken jullie hiervan?

Beste vriend,
 
Je bent het meest unieke mens dat ik digitaal ontmoet gedurende mijn jarenlange medewerking aan Refoweb. Uniek omdat je vraag geen vraag lijkt, maar een betoog met een voorlopige conclusie die vanuit de gereformeerde traditie van kanttekeningen mag worden voorzien. Uniek vanwege de hoeveelheid woorden die je nodig hebt om de zaken aan de orde te stellen. Uniek omdat allerlei leerstellingen als een kluwen door elkaar heen zijn gewerkt en lelijk beschadigd.
 
Wat moet ik daarmee? Ik heb erover nagedacht en ben tot de conclusie gekomen dat je een eigen godsdienst aan het bouwen bent. Een vleugje van dit, een snippertje van dat, enz. Een duidelijk kenmerk bij je bouwsel is dat het voor het verstand begrijpelijk, logisch en inzichtelijk moet zijn. Dat staat haaks op het geloof dat een vaste grond is van de dingen die we hopen en een bewijs van de zaken die we niet zien (Hebr. 11:1). Eigenlijk val je met je gedachtengang Luther en Calvijn enerzijds en Erasmus anderzijds in de rede en in het voetspoor van hun aanhangers.
 
Dit gezegd zijnde plaats ik een paar aantekeningen:

De Bijbel laat nooit Gods claim als Schepper en Verbondsgod vallen. We zijn goed geschapen en van daaruit klinkt Gods mensonmogelijke eis: Bekeert u. En dat als een oproep tot bezinning en verootmoediging om als zondaar om genade te leren smeken. Daarmee vervalt het argument dat wij er toch niets aan kunnen doen.

Gelukkig heeft God Zelf voor uitzicht gezorgd door de uitverkiezing. Nu kan tegen de grootste van de zondaren worden gezegd dat God kan en wil helpen. En dat door Zijn Zoon, Die aan alle mensen moet worden bekend gemaakt. De vraag is niet: ben ik uitverkoren, maar ben ik geroepen? Daarin past eerbied. De Bijbel geeft een beeld: Zal klei tegen de pottenbakker zeggen: waarom hebt u mij zo gemaakt? Wie Jezus hoort en ziet in Zijn weg over de aarde komt onder de indruk van Zijn bewogenheid en liefde. Er is geen voorbeeld te vinden waaruit blijkt dat Hij ooit gezegd heeft: Jammer, jou help ik niet. Zelfs zegt Hij tegen Petrus: Maar Ik heb voor u gebeden dat uw geloof niet ophoudt.

Verwonderd lees ik dat je stelt dat wanneer er sprake is van een wil er zowel positief als negatief gekozen kan worden om dan te concluderen dat niemand ooit positief kiest. Het is genade alleen. Wel opvallend dat er niet een uitzondering is op die regel en ongelovigen om het hardst hameren op het goede in de mens.

Gelukkig, zeg je, als je als (on)geboren en (jong) gestorven kind gelovige ouders hebt. Dan ben je behouden. De Bijbel tekent ook ongelovige ouders van wie een kind werd weggenomen dat een goed getuigenis krijgt.
 
Baby's hebben geen wil. Nee, maar zij hebben wel allerlei erfelijke eigenschappen. De ingrijpende val in Adam zou hun dan voorbijgaan? Over hun behoud kunnen we niets anders zeggen dan dat gelovige ouders Gods verbondsbeloften hebben en daarmee hoop. Maar wat doe je met het getuigenis dat God kan vergelden tot in het derde en vierde geslacht?

Wat tekstgebruik aangaat zou ik je willen adviseren daarmee voorzichtiger om te gaan. In Johannes15 gaat het over het gelovig erkennen van Jezus als Gods Zoon. Als de Joden Jezus niet ontmoet hadden zouden ze hebben kunnen zeggen: Hij is niet verschenen. Geconfronteerd met Zijn woorden en daden is hun ontkenning vijandschap. Hem niet ontmoet hebben en niet kennen zou op dat punt geen zonde zijn maar het brandofferaltaar rookt vanuit het Oude Testament vanwege hun vele (overige) zonden die verzoend moeten worden. Laat een conclusie over de erfzonde hier los van staan.

Tenslotte wil ik je adviseren om de bijbelse en de kerkgeschiedenis op je in te laten werken. In donkere tijden en in verwarring gaf God steeds weer mensen vol van Zijn Geest. Dat geldt ook van de Reformatie. Ik gun je daarvan dankbaar, gelovig en volgzaam kennis te mogen nemen. Dat helpt tegen het virus van individualisme, redeneren en twijfel. Psalm 139 zegt: Zie of bij mij een schadelijke weg is en leidt mij op de eeuwige weg.

Met een hartelijke groet,
Ds. B. J. van Vreeswijk

Dit artikel is beantwoord door

Ds. B.J. van Vreeswijk

• Geboortedatum:
  23-08-1947
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Status:
  Inactief

87 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven