Als je belijdenis doet, kan dat op het convenant of is dat in het geheel van de ...

Ds. W. van Weelden | Geen reacties | 28-07-2008| 00:00

Als je belijdenis doet, kan dat op het convenant of is dat in het geheel van de kerk?

Er ligt een wereld achter deze vraag. Maar voordat ik daarop in ga, mag duidelijk zijn dat wij belijdenis afleggen van het algemeen en ongetwijfeld christelijk geloof in verbondenheid met de kerk der eeuwen. Wij doen belijdenis in de kerk. Wij geloven niet in de kerk. Het Apostolicum leert ons dat wij geloven een heilige, algemene, christelijke kerk. Dit betekent heel concreet dat wij geen belijdenis doen van een kerkgenootschap. Wij doen geen belijdenis van een kerkverband.

Hoe zit het dan met de Protestantse Kerk in Nederland? Artikel 1 van de kerkorde luidt:
De Protestantse Kerk in Nederland is overeenkomstig haar belijden gestalte van de ene heilige apostolische en katholieke of algemene christelijke kerk die zich, delend in de aan Israël geschonken verwachting, uitstrekt naar de komst van het Koninkrijk van God. In het zelfverstaan van Protestantse Kerk in Nederland ligt de verbondenheid met de kerk van alle eeuwen en alle plaatsen.

De vraag over het convenant van de classis Alblasserdam en het geheel van de kerk gaat ook over dit zelfverstaan van de Protestantse Kerk in Nederland. Het antwoord is boven gegeven. In de Protestantse Kerk in Nederland kan men belijdenis afleggen met de vragen van Voetius. Daar komt helemaal geen kerk in ter sprake!

Toch ligt achter deze vraag wel een belangrijk punt. De Protestantse Kerk in Nederland verstaat zich als een kerk van de hervorming waarin twee tradities een plaats hebben. De gereformeerde en de lutherse traditie. Deze twee hoofdstromen binnen het geheel van de Reformatie zijn niet voor niets zelfstandige tradities. Dit betekent dat er een aantal zaken zijn waar anders tegen aangekeken wordt. Iedereen begrijpt dat er verschillen liggen, die alles te maken hebben met hoe wij de Heilige Schrift verstaan en hoe Christus in Zijn gemeente tegenwoordig is. Een bekend verschil ligt in de tegenwoordigheid van Christus in het Heilig Avondmaal.

Wanneer de Protestantse Kerk in Nederland ten opzichte van de voormalige Nederlandse Hervormde Kerk een verbreding kent in de gemeenschap met de belijdenis van het voorgeslacht en daarmee in de verwoording van haar belijden (hetwelk in de artikelen 4 en 5 van de kerkorde tot uiting komt), is de vraag te stellen of er voor mensen die geheel en al in het gereformeerde spoor geloven, leven, belijden wel een plaats is in het geheel van zo’n bredere (namelijk gereformeerd en luthers) formulering rondom de verbondenheid met de vaderen. Het convenant van Alblasserdam is uitgesproken gereformeerd. De verbreding die de lutherse traditie in de kerk kan aanbrengen wordt afgewezen. De vraag is dus of men gereformeerd kan zijn in een kerk die niet exclusief gereformeerd is.

Wanneer deze vraag gesteld wordt, is het goed om te luisteren naar het zelfverstaan van de Protestantse Kerk in Nederland. In artikel 10 van de kerkorde staat: De kerk en al haar leden zijn geroepen het belijden te toetsen bij het licht van de Heilige Schrift. Artikel 11 luidt: de kerk weert wat haar belijden weerspreekt. Deze twee artikelen werpen iedere gelovige terug op de Heilige Schrift. Wat de HEERE zegt, is beslissend. Wat de HEERE openbaart, stempelt de kerk. Vanuit het zelfverstaan van de Protestantse Kerk in Nederland is er dus geen reden om als gereformeerd belijder tot de conclusie te komen dat men niet in deze kerk kan staan.

Ook belijdenis van het geloof in verbondenheid met het gereformeerde belijden van de vaderen is voluit werkelijkheid. Hier heeft het convenant van de classis Alblasserdam zijn plaats. De breuk in 2004 van de Nederlandse Hervormde Kerk, die leidde tot de oprichting van zowel de Protestantse Kerk in Nederland als de Hersteld Hervormde Kerk spitste zich in de besprekingen tussen het moderamen der Generale Synode en het Comité tot behoud van de Nederlandse Hervormde Kerk toe op de vraag of men in de nieuwe kerk exclusief of voluit gereformeerd kan zijn. Het moderamen verzekerde dat men voluit gereformeerd kan zijn. Voor het comité was enkel de optie exclusief voldoende.

Dit verschil in opvatting over exclusief en voluit heeft veel onheil gebracht. Want wie begeert een scheuren van de kerk? En wie zal de tranen tellen van al het leed in gezinnen, families en gemeenten? Maar bovenal is er de vraag wie er over in de schuld gekomen is?

Exclusief of voluit. In deze discussie wordt het convenant van de classis Alblasserdam betrokken. Het convenant is inhoudelijk geheel in overeenstemming met de positie van het comité. Daar ligt rondom het gereformeerde belijden niets tussen. Er staat niets in het convenant dat niet gedragen wordt door wat nu de hersteld hervormden zijn.

Er is echter een wel een verschil in opvatting over de kerk. Het is niet voor niets een stuk van een classis. Een meerdere vergadering van de kerk. Praktisch komt het hier op neer. Waar het comité geen mogelijkheid ziet in het dilemma exclusief of voluit, wijst het convenant een begaanbare weg.

Hoe ziet deze begaanbare weg eruit? Om deze weg te verstaan is het goed om thuis te zijn in de rechtspersoonlijkheden die de Protestantse Kerk in Nederland kent. En dan gaat het met name om de Generale Synode en de kerkeraden. Het gaat dus om de kerk als geheel en de plaatselijke gemeenten die daarin een plaats hebben. De Protestantse Kerk in Nederland kent vier verschillende typen gemeenten, de protestantse, de hervormde, de gereformeerde en de lutherse. Binnen de hervormde gemeenten, van vrijzinnig tot rechtzinnig, is er een groep die zichzelf verstaat in verbondenheid met de belijdenis van de gereformeerde vaderen. Binnen deze groep heeft zich in 2004 de kerkscheuring voltrokken. Deze gemeenten herkennen zich in het convenant van de classis Alblasserdam.

Door de differentiatie van gemeenten in de Protestantse Kerk in Nederland zijn er dus gemeenten die exclusief gereformeerd zijn. In hun beleidsplan maken zij duidelijk dat lutherse en ander gedachtegoed, zoals bijvoorbeeld uit de vrijzinnigheid of de middenorthodoxie (om enkele modaliteiten uit de voormalig Nederlandse Hervormde Kerk te noemen) geen plaats heeft in het zelfverstaan van deze hervormde gemeenten. Het convenant van Alblasserdam ligt in deze gemeente aan het beleidsplan ten grondslag.

Zo is de situatie in de Protestantse Kerk in Nederland voor mensen, die zich voluit, geheel en al, enkel en alleen, exclusief verbonden weten aan de gereformeerde belijdenis der vaderen. Dit werkt zich uit op het plaatselijke vlak, in de gemeente en op het landelijke vlak, in de generale synode. In de plaatselijke gemeente, die in het beleidsplan door het convenant van de classis Alblasserdam zich eigen te maken zich exclusief verbonden weet aan de gereformeerde belijdenis. Deze exclusief gereformeerde positie van de hervormde gemeente is verankerd in de orde van de kerk. Wanneer een gemeente kiest voor deze exclusieve gereformeerde positie binnen de Protestantse Kerk in Nederland dan is dat wettig en verantwoord.

In het geheel van de kerk waarin ook andersgezinde en andersdenkende gemeenten een plaats hebben, wordt verwacht deze exclusief gereformeerde positie in te brengen. Binnen het geheel van de Generale Synode is dit exclusief gereformeerde staan in de kerk dus voluit te horen en wordt het voluit serieus genomen.

Het convenant van de classis Alblasserdam heeft dus de kritiek van de hersteld hervormden binnen de Protestantse Kerk in Nederland een plaats gegeven. Vaak hoor je de vraag: heeft het wel kerkordelijke status? Deze vraag is in het bovenstaande al wel beantwoord, maar het is goed om het nog eens duidelijk te maken. De kerkordelijke status ligt in de rechtspositie van de gemeenten. De classis Alblasserdam heeft het convenant ten dienste van de gemeenten in de kerk neergelegd. Binnen de gemeenten functioneert het als baken van exclusief gereformeerd belijden. Daardoor geldt het binnen het geheel van de kerk als voluit gereformeerd geluid.

Zo keren wij terug tot de vraag: Als je belijdenis doet, kan dat op het convenant of is dat in het geheel van de kerk? Je doet belijdenis des geloofs in verbondenheid met de vaderen in het geheel van de kerk. Belijdenis doen van het geloof in verbondenheid met de kerk der vaderen binnen de Protestantse Kerk is een expressie van het geloof en een oproep aan de kerk om te horen wat de HEERE tot de gemeenten zegt.

Ds. W. van Weelden

Dit artikel is beantwoord door

Ds. W. van Weelden

• Geboortedatum:
  13-11-1956
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oud-Alblas
• Status:
  Actief

82 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven