Allerzielen: Sinistere schoonheid

Skofski | 1 reactie | 05-11-2010| 15:45

Op het moment dat ik dit stukje schrijf is het Allerzielen, een Rooms-katholieke gedenkdag waarin de overledenen worden herdacht. Hoewel de oorspronkelijke bedoeling van deze in de 11e eeuw ontstane dag was om voor de zielen van de dierbare overledenen te bidden, opdat zij vanuit het vagevuur in de hemel mogen komen, ligt de huidige focus vooral op het herdenken van hen die gelovig zijn gestorven. Op deze dag worden de graven van overledenen bezocht en worden deze voorzien van bloemen en kransen. Requiemmissen worden opgedragen en in veel kerken worden houten kruisjes uitgedeeld aan de nabestaanden van overleden parochianen. Vlak na het overlijden van een parochiaan wordt een kruisje met daarop zijn/haar naam en geboorte+sterfdatum gemaakt, soms voorzien van briefjes en foto’s en in het kerkgebouw opgehangen, danwel voor in het kerkkoor in een groot kruisvorm neergelegd. Op de eerstvolgende Allerzielen krijgen de nabestaanden ‘hun’ kruisje mee.

Allerzielen in Nederland gaat er vrij sober, respectvol en eerbiedig aan toe. Vooral wanneer je het vergelijkt met hoe Allerzielen in Mexico als Diá de los Meurtos wordt gevierd: een bizarre, lugubere, maar tegelijkertijd fascinerende en blijmoedige mix van Azteekse voorouderverering en Rooms-katholicisme. Op deze dag gedenken Mexicanen op uitbundige, danwel gemoedelijke wijze de gestorvenen, door het versieren en opknappen van graven, het bouwen van altaartjes en het brengen van offers in de vorm van etenswaren. Zodoende is ’s nachts voorafgaande aan de festiviteiten overdag, menig begraafplaats een sinistere, maar prachtige zee van kaarslicht. Deze wijze van ‘dealing with death’ is opvallend: omdat de dood onvermijdelijk is, kan er volgens de diepgelovige, maar vooral devote Mexicaan, maar beter in berust worden. En dat lijkt, gezien de talloze slachtoffers van de drugsoorlog, iets te letterlijk in praktijk te worden gebracht.
 
De dood is overal. Hoewel deze ‘laatste vijand’ angst inboezemt en de oorzaak is voor zoveel leed en verdriet –het laatste is de bevestiging van het geluk en voorspoed dat je nu moet missen– levert het ook mooie taferelen op. Niet zozeer een kaarsenzee, een reeks houten kruisjes of strak opgestelde rijen grafstenen op een militaire begraafplaats, ook de herfst en de komende winter getuigen hiervan. Het vallen van bladeren is maar een onderdeel aan een vernuftig geschapen reeks aan biologische processen, waardoor in de lente alles weer groeit en bloeit. Niet voor niets vierden de Kelten begin november als nieuwjaarsdag, al gebruikten zij een andere kalender dan ‘onze’ Gregoriaanse tijdsrekening en vormde hun nieuwjaarsfeest de heidense basis voor Allerzielen.
 
Onlangs lunchte ik met een vriendin. We praatten elkaar in een goed gesprek bij over allerlei zaken, ons ondertussen verzadigend aan de groentensoep, de salades en de belegde boterhammen. Ook de dood kwam tussen het levendige voedsel ter sprake. Een grootouder van één onze kennissen heeft onlangs het tijdelijke voor het eeuwige mogen inruilen. Hij werd begin 80 en stierf tijdens de slaap na een kort ziekbed. “Een mooie dood”, vond mijn disgenote. “Mee eens. Je slaapt in en wordt niet meer wakker. Klinkt morbide, maar het is een stuk serener, dan wanneer je al rochelend en stikkend, omgeven door Joost-weet-hoeveel biddende ouderlingen heengaat, als ik even naar Siebelink mag verwijzen. Familie erbij. Predikant. Verder niemand.”
 
 “Mja, maar helaas hebben wij niet direct te kiezen hoe ónze lichten uitgaan,”, klonk het tussen het geslurp aan de hete soep door. Wij zwegen. Ik keek naar een herfstig tafereeltje dat zich door de enorme vensters buiten afspeelde. Een goudgele regen aan bladeren viel door een windvlaag van de bomen af en waaide onder een waterig zonnetje alle kanten op. De dood is wreed. Het maakt geen onderscheid tussen rang, stand, geloofsovertuiging en –erger nog– leeftijd. Magere Hein doet herdenken en missen, maar kent ook een zekere, ongrijpbare schoonheid. De dood dooft onze levenslichten, maar in Christus laaien ze weer des te helderder op.